September 2020

Uit de onlangs gehouden enquête onder jeugdwerkbetrokkenen, en gesprekken die partners van Jeugdwerk.info hadden, blijkt dat kerken moeite hebben om de relatie met jongeren te onderhouden.

De lockdown heeft een grote invloed op iedereen, -ook op onze jongeren-, en alle activiteiten vanuit kerken. Als Jeugdwerk.info maken we ons zorgen over de betrokkenheid op jongeren en roepen kerken op hier aandacht voor te hebben.

Corona-impact

Vanaf maart 2020 staat onze wereld op zijn kop. Het coronavirus en de maatregelen om de verspreiding tegen te gaan hebben een enorme impact, ook op jeugdwerk activiteiten en het geloof van jongeren. Deze situatie vroeg om een aanpak waar kerken tot dat moment nog nooit over nagedacht hadden. Om de impact van de coronacrisis op het kerkelijk jeugdwerk te peilen hebben we een enquête in ons netwerk uitgezet. De respondenten waren onder te verdelen in professionals, ambtsdragers, vrijwilligers in het jeugdwerk en mensen zonder speciale rol.

Betrokkenheid op jongeren

In de inventarisatie in ons netwerk stelden we de vraag een cijfer te geven voor de betrokkenheid van de gemeente op jongeren. Het gemiddelde cijfer voor deze betrokkenheid is een 5.9, waarbij 41% de gemeente een onvoldoende geeft. Ook stelden we de vraag een cijfer te geven voor de eigen betrokkenheid op jongeren. Het gemiddelde cijfer hiervan is een 6.8, waarbij 23% zichzelf een onvoldoende geeft.

Het gemiddelde cijfer voor de eigen betrokkenheid ligt dus bijna een punt hoger dan de betrokkenheid van de gemeente. Opvallend is dat dit verschil bij de professionals groter is dan bij anderen. Namelijk: professionals geven de gemeente een 5.4 en zichzelf een 7.2; niet-professionals geven de gemeente een 6.1 en zichzelf een 6.6.

Positief

We zijn onder de indruk van al die vrijwilligers die, ondanks de moeilijke tijd, nieuwe wegen hebben gezocht (en gevonden) om in contact te blijven met de jeugd. Enkele reacties van respondenten zijn:

• ”Er wordt aan hen gedacht en voor hen gebeden. De wijkouderling toont oprechte belangstelling.”
  
• ”Fijn dat de predikant probeert tijdens de online-diensten ook aandacht voor de kinderen te hebben.”
  
• ”Door de relatie die we afgelopen jaren opgebouwd hebben bleef ons contact ook in deze tijd doorgaan.”
  
• ”Al het jeugdwerk gaat (online) door en nu ook weer in offline ontmoetingen.”
  
• ”De kinderen van de kindernevendienst maken wekelijks werkjes uit ‘Kind op zondag’. Deze werkjes worden uitgedeeld onder (vaak oudere) gemeenteleden.”
  
• ”We hebben de online Paas-challenge gedaan met 15 jongeren, erg leuk!”

We kunnen stellen dat er veel mooie initiatieven genomen zijn. Samenvattend, en opgesomd in de volgorde waarin deze het meest genoemd zijn, zijn dat:

• De aandacht die er is voor de kinderen/jongeren (op allerlei manieren, veel genoemd wordt de aandacht in face-to-face contact met bijvoorbeeld een cadeautje);
  
• Het feit dat veel activiteiten digitaal worden voortgezet;
  
• De participatie van kinderen en jongeren (bijv. doordat knutselwerkjes van de kindernevendienst worden uitgedeeld bij ouderen, het maken van filmpjes).

We zijn blij verrast met de vele initiatieven die in sommige kerken de afgelopen maanden ontplooid zijn in het zien en kennen van de jongeren. De vraag is nu hoe kerken dit gaan vasthouden als ze langzaam weer naar het gewone kerkleven terugkeren. Blijven kinderen en jongeren een vaste plek in de erediensten houden of keren we terug naar de ‘oude liturgie’? Dezelfde vraag is te stellen met betrekking tot het gebruik van multimedia in de diensten.

Keerzijde

We zagen ook een andere reactie naast de grote creativiteit en daadkracht met nieuwe (online) werkvormen: een meer apathische houding waarbij alles gestopt werd en ontmoetingen wegvielen. Nadruk werd gelegd op het zo snel mogelijk organiseren van onlinediensten, waar veel energie en tijd in ging zitten. Hieronder een greep uit de reacties van de respondenten op de vraag wat beter kan:

• “Er wordt nog altijd te veel contact gelegd met jongeren vanuit een programma of een drang om ze iets te vertellen, daardoor ontstaat geen relatie die ook tegen een stootje kan; laat staan een lockdown.”
  
• “Het is maar een beperkt groepje jongeren dat bereikt wordt met alleen maar zenden. Er wordt niet gezocht naar interactie. Terwijl dat denk ik wel nodig is.”
  
• ”De kerkgemeente mag zich meer laten zien. Het contact tot nu toe was op initiatief van de jeugdleiding.”
  
• “De diensten op zondag zijn absoluut niet motiverend en inspirerend voor jongeren.”
  
• “Jeugdleiders in onze gemeente voelen zich niet capabel/onthand in deze coronatijd.”
  
• “Ik hoor frustratie en angst om de jongeren te verliezen, en ook een gevoel van tekortschieten omdat ‘online’ te veel energie kost van jeugdleiders”.
  
• “Jongeren zijn niet bereikbaar of haken af.”

Samenvattend kunnen we stellen dat er in het algemeen geen of weinig betrokkenheid van kinderen/jongeren is bij verschillende online-activiteiten. Dit betreft zowel de vieringen omdat er bijvoorbeeld minder aandacht voor hen is, als de activiteiten die speciaal voor hen georganiseerd zijn.

Verder zien we een verlangen naar de ‘oude’ situatie waarbij alles voortgezet kan worden zoals het was voor de coronacrisis. Ook spreekt uit de reacties een verlangen naar meer relatiegericht werken. Dit komt terug in negatieve reacties zoals dat er te veel nadruk is op het programma, dat men jongeren kwijtraakt, etc.

De vraag naar nieuwe, andere, betere programma’s ondersteunt ons standpunt dat het relatiegericht werken momenteel in een aantal gemeentes onder de maat is. Onze indruk is dat waar het relatiegericht werken al onder de maat was, dit nu pijnlijk aan het licht komt. We moeten helaas concluderen dat de huidige situatie met name zijn weerslag heeft (gehad) op de relatie en betrokkenheid van kerken op hun jeugd.

Waar de huidige crisis in een deel van de kerken leidt tot creativiteit, zien we ook gemeenten waar dat niet zo is, óf dat creativiteit straks niet vast kan worden gehouden. Daarnaast zien we dat veel jeugdleiding (maar ook kerkleiding) in vaste patronen denkt. Een deel weet niet wat nu te doen en wacht af. Voor de start van het nieuwe jeugdwerk seizoen moet er dus goed nagedacht worden over het opbouwen of herstellen van de relaties met jongeren.

Opstart

Omdat vanaf 1 juli de maatregelen voor ontmoeting verruimd zijn zien we dat er veel geïnvesteerd wordt in protocollen en regelzaken om weer diensten en vieringen te organiseren. Heel terecht maar we missen de aandacht voor kinderen, tieners en jongeren en een visie op welke manier het jeugdwerk wordt opgepakt.

Hoe worden de relaties met kinderen en jongeren, na zoveel maanden van geen tot nauwelijks contact, weer aangehaald? Waar staan de jongeren in hun denken en vragen over de coronacrisis en hun geloof? Op welke manier ontstaat er weer verbondenheid met de lokale gemeente die de afgelopen tijd ingewisseld is door online vieringen?

Maar ook de vraag op welke manier ouders voldoende vertrouwen in de veiligheid krijgen om hun kinderen te stimuleren voor het jeugdwerk. Het omzien naar de jeugd is een taak van de hele gemeente. Daarnaast is het ook belangrijk jongeren te laten participeren, betrekken en generaties aan elkaar te verbinden.

Dit is een taak die inzicht en visie vraagt. Daarom roepen wij als Jeugdwerk.info kerken op om in de aanloop naar een nieuw seizoen hier goed over na te denken. Vanzelfsprekend zijn wij beschikbaar, om waar nodig, te ondersteunen met onze expertise en het delen van ‘good practices’.